De goudsbloem (Calendula officinales)
De naam Calendula kan afgeleid worden van het Latijnse Calendae. De naam voor de eerste dag van de maand bij de Romeinen; vandaar de aanduiding maand. Misschien omdat haar soortgenoot - de bij ons zeer helder bloeiende variëteit Calendula Arvensis - zo lang bloeit: van mei tot september. Nog steeds worden de bloemen op het platteland gebruikt als barometer. Als de bloemen na 07.00 uur dicht blijven, voorspellen ze regen. Als ze tussen 06.00 en 07.00 uur open zijn, belooft het een zonnige dag te worden. Bij het opgaan van de zon gaat ook de goudsbloem open. Zij volgt dit hemellichaam de hele dag door als een groet aan diens kracht. Deze plant wordt pas sinds de 12e eeuw als geneeskrachtig kruid vermeld maar in de 17e en 18e eeuw was Calendula zo in trek als geneesmiddel tegen talloze ziekten, dat de drogisten ze met vaten gelijk in voorraad moesten hebben. De heilige Hildegarde van Albert de Grote gebruikte de plant tegen darmstoornissen, tegen opgezette lever, insecten en slangenbeten. De Indiaanse arts Mathioli was de eerste die de plant aanraadde tegen oogaandoeningen. Dat was in de 16e eeuw. Vandaag de dag weten wij dat deze plant ook opwekkend en kramp opheffend is. Dus nuttig bij astma-aanvallen, hoestbuien, hartkloppingen en slapeloosheid. Zij werd onder andere gebruikt onder de naam Verucaria, uitwendig tegen wratten. In de vorm van Herba Cancri werd het nog tot aan het midden van de vorige eeuw gebruikt als een zeer bekend middel tegen kanker, maar daarna raakte het in de vergetelheid. De mooie goudsbloem is een laagblijvend siergewas in tuinen. Er bestaan twee soorten goudbloemen: de gekweekte dubbele soort en de wilde soort die in ongeveer dezelfde streken voorkomt als de wingerd. Zij lijken op elkaar en bezitten ongeveer dezelfde geneeskrachtige gaven. De gekweekte soort heeft alleen veel meer bloemblaadjes. Uit de kromme vrucht of uit zaad komt de snel groeiende plant met vertakte stengel en iets vlezige en zacht behaarde bladeren. De bloemhoofdjes hebben gele tot oranje bloempjes, waarvan alleen de buitenste vrucht dragen en de binnenste onvruchtbaar zijn. De bloemen bloeien snel uit en maken spoedig weer plaats voor nieuwe. Het loof heeft een eigenaardige harsachtige geur als het gekneusd wordt. U hoeft niet te vragen waarom deze bloem de naam goudsbloem draagt: daar is die mooie oranje kleur de oorzaak van. In de oorlog was het een verboden bloem, omdat de kleur zo fel oranje is.
Inhoud:
Naamgeving calendula
In het Latijn heet de goudsbloem Calendula Officinalis. Er zijn veel theorieën over waarom het calendula heet. De meest logische verklaring is dat calendula kleine klok of kleine kalender betekent. Hij sluit zijn bloem als het donker wordt en hij gaat vaak bloeien aan het begin van een periode van een nieuwe maan. Officinalis betekent: ¨uit de apothekerswerkplaats¨ en de plant wordt zo genoemd omdat het sinds mensenheugenis een geneeskruid is. Nederlandse volksnamen voor deze plant zijn dodenbloem, boterbloem, vergabloem, vergoobloem, gaabloemen, goablomme, goublomme, goldblomme, goudblomme, goudenbloem, goukes, grouwbloem, studentenbloem, mariabloem, oranjebloem en rhingelbloem.
Calendula in de geschiedenis
De oude Egyptenaren gebruikten de goudsbloem om de verjongende eigenschappen. In het oude Griekenland stond deze plant symbool voor dankbaarheid en liefdevolle herinneringen. Claudius Galenus was een arts uit het antieke Rome. Hij had een opleiding van 5 jaar genoten in Alexandrié en is de arts geweest van een aantal keizers. Hij gebruikte goudsbloem tegen hart- en vaatziekten maar dat wordt niet bevestigd door huidige wetenschap. Rembert Dodoens, de baanbrekende kruidenwetenschapper uit de 17e eeuw, schreef dat calendula goed helpt tegen menstruatiestoornissen; dat wordt inderdaad door hedendaagse wetenschappers beaamd. Calendula staat in Rusland bekend als Russische penicilline omdat het ontsmettend werkt op de huid. In de Amerikaanse burgeroorlog van 1861 tot 1865 werd goudsbloem gebruikt door soldaten om hun huidwonden mee te behandelen. De geneeskrachtige werking op de huid van calendula is vandaag de dag de meest gebruikte medische toepassing.
Voedingsstoffen calendula
Goudsbloem is niet alleen een leuke sierplant in de tuin maar het heeft vele medicinale eigenschappen. Goudsbloem bevat een grote verscheidenheid aan fytonutriënten. Er zitten verschillende flavonolglycosiden in. Het bevat de carotenoïden lycopeen, caroteen, calenduline, violaxantine en flavoxantine. Verder bevat het slijmstoffen, looistoffen, flavonoïden, bitterstoffen, sterolen, organische zuren en maar liefst 16 verschillende soorten etherische oliën. De eetbare blaadjes zijn voorzien van vitaminen en mineralen. De blaadjes zijn ongeveer net zo gezond als
Gele calendula-paardenbloemblad.
Fijngehakte goudsbloemen kun je gebruiken om de rijst geel mee te kleuren in plaats van saffraan.
Goed voor de huid Er zijn zowel inwendige aks uitwendige toepassingen van goudsbloem. Allereerst staan hier de uitwendige toepassingen voor respectievelijk huid, mond en keel, voeten en overige medicinale werkingen beschreven. Goudsbloem is ontsmettend, bestrijdt de bacteriën bacillus subtillus, E. coli, staphylococcus aureus en pseudomonas aeruginosa. Verder werkt het schimmelwerend en flavonoíden en faradiol zorgen voor een ontstekingsremmende werking. Om deze medicinale eigenschappen wordt goudsbloem ingezet tegen allerlei soorten wonden:
Goed voor de mond en keel In mond en keel kunnen ziekten voorkomen die met calendula genezen kunnen worden. Calendula bevordert de vorming van nieuwe bloedvaten en dat is vooral nodig bij ontstoken weefsel dat zich moet herstellen. Goudsbloem is wondhelend in het algemeen omdat het proces van epithelialisatie gestimuleerd wordt door deze geneesplant. Epitheelcellen zijn cellen die over het hele huidoppervlak liggen en zorgen dat de huid zijn afsluitende werking uitoefent. Wanneer er een wond is dan verspreiden epitheelcellen zich over het wondoppervlak; dat wordt epithelialisatie genoemd. Dit proces speelt zich af op de huid en in de mond en keel als daar een infectie is of is
Calendulaknopgeweest. Indicaties waarbij calendula in mond en keel worden gebruikt zijn:
Goudsbloem goed voor voeten
Carotenen, flavonoïden, saponinen, looistoffen, oleanolzuur en tocoferolen die in goudsbloem zitten houden de huid soepel. Doordat calendula ontstekingsremmend, antibacterieel, verzachtend en jeukstillend is wordt het gebruikt als medicijn bij de volgende indicaties die met de voeten te maken hebben:
Overige medicinale werkingen
Afhankelijk van de aandoening kun je goudsbloem in meerdere bewerkingsvormen gebruiken. Wondwassingen, baden, spoelingen, gorgelen, aanstrijken van zalf, creme, balsem, oogbad olie en sap zijn mogelijke toepassingen. Voor elke aandoening geldt weer een andere uitwendige toepassing; voor meer informatie hierover kun je een fytotherapeut raadplegen. Overige uitwendige toepassingen van calendula zijn:
Goed voor het spijsverteringsstelsel
Calendula is het meest bekend om zijn uitwendige toepassingen maar in de fytotherapie en homeopathie worden diverse inwendige toepassingen uitgevoerd. Glucuronzuur en bitterstoffen bevorderen de gal-secretie en werken gal-drijvend. Daarom wordt calendula ingezet bij gal-insufficiëntie, geelzucht en hepatitis. Het werkt preventief tegen het ontstaan van galstenen en zwellingen van de lever. Het is slijmvlies samentrekkend en krampwerend. Om deze medicinale redenen wordt calendula gebruikt tegen:
Goed tegen menstruatieproblemen
In calendula zitten bio-identieke hormonen of fyto-oestrogenen die als een tonicum voor de baarmoeder werken. Daarnaast is het menstruatiebevorderend en menstruatie regulerend. Het wordt ingezet tegen:
Goed tegen kinderziekten Polysacchariden in calendula zorgen voor een weerstandsverhogende werking. Een andere medicinale eigenschap is dat het zweetdrijvend werkt, waardoor gifstoffen sneller via de huid worden afgescheiden. Daarom wordt dit kruid ingezet tegen de
Op deze foto is het eetbare, gezonde calendulablad goed zichtbaar bekende kinderziekten zoals bof, mazelen, waterpokken, rode hond, vijfde ziekte en zesde ziekte.
Overige ziekten waarbij calendula inwendig wordt gebruikt:
- Naamgeving calendula
- Calendula in de geschiedenis
- Voedingsstoffen calendula
- Goed voor de huid
- Goed voor de mond en keel
- Goudsbloem goed voor voeten
- Overige medicinale werkingen
- Goed voor het spijsverteringsstelsel
- Goed tegen menstruatieproblemen
- Goed tegen kinderziekten
- Overige ziekten waarbij calendula inwendig wordt gebruikt:
- Consulteer de fytotherapeut
Naamgeving calendula
In het Latijn heet de goudsbloem Calendula Officinalis. Er zijn veel theorieën over waarom het calendula heet. De meest logische verklaring is dat calendula kleine klok of kleine kalender betekent. Hij sluit zijn bloem als het donker wordt en hij gaat vaak bloeien aan het begin van een periode van een nieuwe maan. Officinalis betekent: ¨uit de apothekerswerkplaats¨ en de plant wordt zo genoemd omdat het sinds mensenheugenis een geneeskruid is. Nederlandse volksnamen voor deze plant zijn dodenbloem, boterbloem, vergabloem, vergoobloem, gaabloemen, goablomme, goublomme, goldblomme, goudblomme, goudenbloem, goukes, grouwbloem, studentenbloem, mariabloem, oranjebloem en rhingelbloem.
Calendula in de geschiedenis
De oude Egyptenaren gebruikten de goudsbloem om de verjongende eigenschappen. In het oude Griekenland stond deze plant symbool voor dankbaarheid en liefdevolle herinneringen. Claudius Galenus was een arts uit het antieke Rome. Hij had een opleiding van 5 jaar genoten in Alexandrié en is de arts geweest van een aantal keizers. Hij gebruikte goudsbloem tegen hart- en vaatziekten maar dat wordt niet bevestigd door huidige wetenschap. Rembert Dodoens, de baanbrekende kruidenwetenschapper uit de 17e eeuw, schreef dat calendula goed helpt tegen menstruatiestoornissen; dat wordt inderdaad door hedendaagse wetenschappers beaamd. Calendula staat in Rusland bekend als Russische penicilline omdat het ontsmettend werkt op de huid. In de Amerikaanse burgeroorlog van 1861 tot 1865 werd goudsbloem gebruikt door soldaten om hun huidwonden mee te behandelen. De geneeskrachtige werking op de huid van calendula is vandaag de dag de meest gebruikte medische toepassing.
Voedingsstoffen calendula
Goudsbloem is niet alleen een leuke sierplant in de tuin maar het heeft vele medicinale eigenschappen. Goudsbloem bevat een grote verscheidenheid aan fytonutriënten. Er zitten verschillende flavonolglycosiden in. Het bevat de carotenoïden lycopeen, caroteen, calenduline, violaxantine en flavoxantine. Verder bevat het slijmstoffen, looistoffen, flavonoïden, bitterstoffen, sterolen, organische zuren en maar liefst 16 verschillende soorten etherische oliën. De eetbare blaadjes zijn voorzien van vitaminen en mineralen. De blaadjes zijn ongeveer net zo gezond als
Gele calendula-paardenbloemblad.
Fijngehakte goudsbloemen kun je gebruiken om de rijst geel mee te kleuren in plaats van saffraan.
Goed voor de huid Er zijn zowel inwendige aks uitwendige toepassingen van goudsbloem. Allereerst staan hier de uitwendige toepassingen voor respectievelijk huid, mond en keel, voeten en overige medicinale werkingen beschreven. Goudsbloem is ontsmettend, bestrijdt de bacteriën bacillus subtillus, E. coli, staphylococcus aureus en pseudomonas aeruginosa. Verder werkt het schimmelwerend en flavonoíden en faradiol zorgen voor een ontstekingsremmende werking. Om deze medicinale eigenschappen wordt goudsbloem ingezet tegen allerlei soorten wonden:
- Oppervlakkige kwetsuren, schaafwonden, snijwonden,
- slecht genezende wonden, etterende wonden,
- bloedende wonden, doorlig wonden, spatader zweren.
- Insectenbeten,
- Zonnebrand, lichte brandwonden,
- kloven, tepelkloven, anus-kloven,
- Eczeem, psoriasis, dermatitis en jeuk
Goed voor de mond en keel In mond en keel kunnen ziekten voorkomen die met calendula genezen kunnen worden. Calendula bevordert de vorming van nieuwe bloedvaten en dat is vooral nodig bij ontstoken weefsel dat zich moet herstellen. Goudsbloem is wondhelend in het algemeen omdat het proces van epithelialisatie gestimuleerd wordt door deze geneesplant. Epitheelcellen zijn cellen die over het hele huidoppervlak liggen en zorgen dat de huid zijn afsluitende werking uitoefent. Wanneer er een wond is dan verspreiden epitheelcellen zich over het wondoppervlak; dat wordt epithelialisatie genoemd. Dit proces speelt zich af op de huid en in de mond en keel als daar een infectie is of is
Calendulaknopgeweest. Indicaties waarbij calendula in mond en keel worden gebruikt zijn:
- Mondslijmvliesontsteking,
- Aften, Spruw,
- Gingivitis of tandvleesontsteking,
- Keelontsteking, keelpijn, amandelontsteking,
Goudsbloem goed voor voeten
Carotenen, flavonoïden, saponinen, looistoffen, oleanolzuur en tocoferolen die in goudsbloem zitten houden de huid soepel. Doordat calendula ontstekingsremmend, antibacterieel, verzachtend en jeukstillend is wordt het gebruikt als medicijn bij de volgende indicaties die met de voeten te maken hebben:
- Voetschimmel, athlete foot,
- Zwemmerseczeem, huidschimmel,
- Wratten, likdoorns of eksterogen en overmatige eelt.
Overige medicinale werkingen
Afhankelijk van de aandoening kun je goudsbloem in meerdere bewerkingsvormen gebruiken. Wondwassingen, baden, spoelingen, gorgelen, aanstrijken van zalf, creme, balsem, oogbad olie en sap zijn mogelijke toepassingen. Voor elke aandoening geldt weer een andere uitwendige toepassing; voor meer informatie hierover kun je een fytotherapeut raadplegen. Overige uitwendige toepassingen van calendula zijn:
- Gordelroos, herpes simplex op koortsblaasjes,
- Spataderen, aambeien,
- Oogbind-vliesontsteking,
- Witte vloed, vaginitis, vaginale schimmel, candida,
- Borstklierontsteking.
Goed voor het spijsverteringsstelsel
Calendula is het meest bekend om zijn uitwendige toepassingen maar in de fytotherapie en homeopathie worden diverse inwendige toepassingen uitgevoerd. Glucuronzuur en bitterstoffen bevorderen de gal-secretie en werken gal-drijvend. Daarom wordt calendula ingezet bij gal-insufficiëntie, geelzucht en hepatitis. Het werkt preventief tegen het ontstaan van galstenen en zwellingen van de lever. Het is slijmvlies samentrekkend en krampwerend. Om deze medicinale redenen wordt calendula gebruikt tegen:
- maag-darm krampen en -kolieken,
- galwegenontsteking, gastritis, maagzweer,
- darmslijmvliesontsteking, dikkedarmontsteking.
Goed tegen menstruatieproblemen
In calendula zitten bio-identieke hormonen of fyto-oestrogenen die als een tonicum voor de baarmoeder werken. Daarnaast is het menstruatiebevorderend en menstruatie regulerend. Het wordt ingezet tegen:
- Het uitblijven van menstruatie,
- Pijnlijke menstruatie,
- Abnormale menstruele bloedingen en
- Genitale ontstekingen.
Goed tegen kinderziekten Polysacchariden in calendula zorgen voor een weerstandsverhogende werking. Een andere medicinale eigenschap is dat het zweetdrijvend werkt, waardoor gifstoffen sneller via de huid worden afgescheiden. Daarom wordt dit kruid ingezet tegen de
Op deze foto is het eetbare, gezonde calendulablad goed zichtbaar bekende kinderziekten zoals bof, mazelen, waterpokken, rode hond, vijfde ziekte en zesde ziekte.
Overige ziekten waarbij calendula inwendig wordt gebruikt:
- Koude handen en voeten, winterhanden en -voeten,
- Spataderen,
- Lymfeklierontsteking,
- Preventie van trombose,
- Als adjuvans bij jicht, artritis en artrose,
- Te weinig urineproductie.
Toepassingen
Decoratief. Droog bloemblaadjes om kleur aan melanges te geven.
Huishouden. Kook de bloemen van Calendula voor een vaal gele verfstof.
Cosmetisch. Voeg de Calendula bloemblaadjes toe aan crèmes en een bad voor reiniging, genezing en het zachter maken van de huid.
Klik hier om te lezen hoe je zelf crèmes maakt.
Medicinaal. Als geneeskruid gebruikt men de (gedroogde) Calendula bloemen.
Werking en karakter
Calendula versterkt de afweer, is antiseptisch, bloedstelpend, ontstekingsremmend, schimmel bestrijdend, ontgiftend, krampstillend en wond helend.
Uitwendig
- Het beste middel tegen huidaandoeningen, met name ontstoken wonden, winterhanden en uitslag.
- Gebruik Calendula tinctuur bij alle mogelijke pijnlijke en ontstoken plekken en schimmelinfecties.
- Gebruik de crème bij uitslag, spataderen, ruwe huid, pijnlijke anus, spruw en als lippenzalf.
- Gebruik het olie-extract bij droge uitslag.
- Een goudsbloem kompres helpt bij ontstekingen. Maak een kompres van goudsbloem thee of tinctuur voor ontstoken plekken op de huid, pijnlijke tepels en pijnlijke ogen.
Er zijn ook veel cremes en zalven van goudsbloem verkrijgbaar
Inwendig
- Gebruik een sterke thee of een verdunde tinctuur als spoelmiddel bij pijnlijk tandvlees en keelpijn
- Neem thee of tinctuur bij gezwollen lymfeklieren, kinderziekten, ontstoken amandelen, gastritis, galblaasproblemen, pijnlijke menstruaties, cellulitis en na operaties.
- Gebruik Calendula samen met smeerwortel bij vergroeiingen en maagzweren en met salie tegen griep.
Dosering
Gebruik Calendula naar believen. Bij kinderziekten elke twee uur een halve kop thee van drie of vier bloemen getrokken in een kop kokend water.
Laat voor kompressen een handvol Calendula bloemen 15 minuten trekken in 6 deciliter heet water.